Se-lam-lar! (Seda Sayan hecelemesiyle okuyunuz.)
Hem blog yazılarımıza, hem de yurtdışı yolculuklarımıza uzun bir ara vermiştik. Pandemiden önce biletini alıp, pandemi sırasında da bir türlü gidemediğimiz Tiflis’e sonunda kavuştuk.
Gürcistan’ın başkenti ve ülkenin en kalabalık şehri Tiflis, Sovyet döneminden kalma mimarisi, kendine has mutfağı, asık suratlı insanı ve şarabıyla ünlü. Son zamanlarda da genelde Avrupa şehirlerinde görmeye alışık olduğumuz tarzda bir kültür oluşmaya başlamış gibi, özellikle genç nüfus çevresinde. Bu kültürden kastımız hippi tarzı, fabrikadan bozma mekanlar, yeni nesil barlar ve gece kulüplerini de kapsıyor.
Detaylarını yazının devamında da anlatacağız ama, Tiflis’te en çok etkilendiğimiz konu; “burada da kimse yaşamıyordur” dediğimiz, çok eski ve yıpranmış binaların içinin çok güzel dönüştürülüp, modern ile vintage karışımı bohem bir mimariye sahip olmasıydı. Yürürken size Tarlabaşı’ndaymışsınız hissi veren tekinsiz bir sokakta, karşınıza aniden gençlerin tıklım tıklım olduğu bir bar denk çıkabiliyor burada. Gezilecek yerler listemizde yer alan mekanların çoğuna giderken aklımıza hep “burada öyle bir yer yoktur ya, yanlış geldik herhalde” düşüncesi vardı. Hatta sanıyoruz ki bu konu Tiflis’te bir mit haline gelmiş durumda. Kaldığımız Airbnb evinin duvarında şu yazı yazıyordu: “There is a life behind the wall.”
Gürcistan’ın bize göre en güzel yanı vizesiz, çipli kimlik ile gezilebilmesi, pasaport bile istememesi. Bu güzel yanlara fiyatları da ekleyebilirdik, TL biraz daha değersizleşmemiş olsaydı.
Tiflis’e ne zaman gidilir?
Tiflis yaz (özellikle Temmuz, Ağustos) aylarında çok sıcak oluyormuş. Şehirde gezilecek çoğu yer birbirine yürüme mesafesinde olduğu için, yazın bu uzun yürüyüşler sırasında erimek istemiyorsanız biraz daha serin havalarda gitmekte fayda var gibi.
Araştırdığımız kadarıyla en ideal dönem bahar aylarıymış yalnız biz geçtiğimiz haftalarda, Şubat ayının ortasında gittik Tiflis’e. Şansımıza hava çok güzeldi, güneşli ve hafif serin iki gün geçirdik bu güzel şehirde. Geceleri ve sabah erkenden hafif Ankara ayazına dönen, gündüzleri güneş altında biraz sıcaklatan bir havaydı.
Özetle, biz Tiflis’e tekrar gidecek olsak, şehrin biraz da yeşil yüzünü görmek için ilkbahar aylarını tercih ederdik.
Tiflis’te nerede kalınır?
Her tarihi şehirde olduğu gibi, burada da bir eski şehir bölgesi (“Old Town”) var, ve gezilecek yerlerin çoğu bu bölgede bulunuyor. Dolayısıyla Eski Tiflis bölgesinde bir tesiste kalmanızı öneririz. Biz sırf iç mimariyi merak ettiğimiz için bir gün bir otelde, kalan iki gün de başka bir Airbnb evinde kaldık.
Tiflis’te konaklama için öne çıkan bazı işletmeler şunlar: Fabrika Hostel, Hotel Stamba, Mariam R.
Tiflis’teki ilk günümüzde Mariam R’de kaldık, konumu ve fiyatı açısından yeterliydi, bir gece için beklentimizi karşıladı. Fabrika Hostel ve Hotel Stamba konaklamasanız da mutlaka uğrayın dediğimiz yerler, aşağıda detaylarına değineceğiz.
Eğer bizim gibi tarihi apartmanların içinde restore edilmiş evleri seviyorsanız Airbnb çok iyi bir seçenek. Bizim Tiflis’te diğer iki gün kaldığımız evi şurada bulabilirsiniz. Fiyatı otel ortalamalarına göre biraz yüksek ama bizce tecrübe etmeye değerdi.
Tiflis’te konaklama fiyatları çok değişken ama, Türkiye fiyatlarıyla karşılaştırınca iyi bir fiyata, iyi bir konumda konaklamak mümkün.
Tiflis’te ne kadar kalınır?
Direkt bilgiyi verelim, Tiflis için 2-3 gün yeterli olacaktır.
Bu 2-3 gün boyunca birçok restorana gidebilir, gezilecek yerlerin çoğunu gezebilirsiniz. Biz Tiflis’te dolu dolu 2 gün geçirdik ve bu dediğimizi büyük oranda yapabildik. Aklımızda kalan birkaç restoran ve şehre uzak kalan gezilecek birkaç yeri de deneyimlemek istesek bir gün daha ekleyebilirdik.
Tiflis pahalı mı?
Gürcistan aslında çok ucuz bir ülke olsa da TL’nin son zamanlarda aşırı değersizleşmesiyle birlikte artık bize göre o kadar ucuz değil maalesef. (Yabancı blogları biraz kurcalarsanız ne demek istediğimizi çok iyi anlayacaksınız.) Yine de artan kurlara rağmen, sunduğu güzellikler açısından oldukça karşılanabilir bir seçenek.
Bizim seyahatimiz sırasında -Şubat 2022- Gürcistan’ın para birimi olan Lari 4.5 TL seviyelerindeydi. Bazı fiyatlara örnek vermek gerekirse:
Havaalanından merkeze Bolt uygulamasıyla ulaşım: 20-24 Lari
Genel olarak kahve fiyatları: 4-5 Lari.
Ortalama bir ana yemek: 15-20 Lari.
Para konusu açılmışken not düşmekte fayda var, paranızı Tiflis’te havaalanında bozdurabilirsiniz. Tuhaf bir şekilde kurlar normal seviyelerdeydi. Yalnız bu bozdurma sırasında, avını bekleyen leopar gibi üzerinize gözlerini diken taksicilerin gözlerine temas etmemeye çalışın. Bu kadar ısrarcı olan bir esnaf türü çok az görmüşüzdür.
Şehre Ulaşım ve Şehir içi Ulaşım
Pegasus’un Tiflis’e olan uçuşları tam hafta sonu gezecek beyaz yakalılar için ayarlanmış. Cuma gece gidip, pazartesi mesai saatinden önce dönebileceğiniz saatlerde uçuşlar var, fiyatları da genel olarak uygun. Uçak ile seyahat ederseniz girişte aşı sertifikası gösterince PCR testinden muaf oluyorsunuz, karayolu ile girişin şartları daha farklıymış. Bir de gitmeden bir form doldurmanız gerekiyor, linkini şöyle bırakalım. Bu formu doldurunca mailinize gelen cevabı da çıktı alıp çantanıza koyun, işte hepsi bu kadar!
Şehir içi ulaşımda biz genelde yürüdük, ama bazen de kısıtlı zamanımız olduğu için Bolt uygulamasını kullandık. Bolt, Gürcülerin Uber’i diyebiliriz; çok sorunsuz ve pratik bir uygulama. Gece 4-5 gibi bile çok hızlı bir şekilde araç bulabiliyorsunuz. Bu arada Bolt sürücüleri hiç ama hiç muhabbet etmiyorlar, işimi yapayım gideyim kafasındalar. İngilizce bilmiyor olabilirler ama hiçbir şekilde biraz güler yüzlü davranıp sizinle bağlantı kurmaya çalışmıyorlar.
Tiflis seyahatimiz öncesi okuduğumuz rehberlerde taksiler genel olarak önerilmemişti, biz de havaalanı tecrübemizden ve şehir içinde sokakta yürürken taksicilerin “taksi lazım mı abi” tarzı sarkıntılıklarından sonra bu görüşe katılıyoruz. Şehir içi ulaşım için özetle; Bolt yükleyin rahat edin deriz. 🙂
Tiflis Havaalanı’ndan merkeze ulaşmak için 37 numaralı otobüse de binebilirsiniz, biz kullanmadık ama çok cüzi bir ücreti var; 0.5/1 GEL civarıydı fiyatı ve 24 saat çalışıyor. Yine taksici kötüleyeceğiz ama; havaalanındaki taksiciler size otobüsün çalışmadığını ve başka ulaşım olmadığını söylüyor ayaküstü, inanmayınız. 🙂
Tiflis Gezilecek Yerler
1. Old Tbilisi / Eski Tiflis:
Her şehirde olduğu gibi (Yozgat hariç) Tiflis’te de bir Old Town var, yalnız Old Tbilisi olarak anılıyor daha çok. Bizim bu bölgeyle ilgili sevdiğimiz kısım, sokaklarda sakince dolaşıp mimariyi incelemekle geçen anlardı. Avrupa şehirlerinde olduğu gibi süper tarihi güzellikler görmeyi çok beklememek lazım, zira bizde olduğu gibi etraf biraz turist düşürme peşindeki esnafla çevrilmiş durumda. Mimari olarak da meydanın tam orasındaki tarihi hamamları ve hemen aşağıda yer alan fotoğraftaki Orbeliani Baths yapısını görmek gerek diye düşünüyoruz.
*Narikala Tepesi:
Hemen hemen tüm Tiflis fotoğraflarında görünen meşhur kale burası, ve doğal olarak Tiflis’teki en eski yapılardan biri. Kale şehrin tam tepesinde yer aldığı için, doğru saatlerde çıkılırsa manzarayı seyretmek için güzel bir nokta olabilir.
Kaleye Old Tbilisi bölgesinden yokuş yukarı yürüyerek veya teleferikle ulaşabiliyorsunuz. Biz teleferikle çıkmak istedik ama teleferik şansımıza bakım nedeniyle Mart sonuna kadar kapalıymış. Bu arada teleferik şehrin diğer yakasında yer alan Rike Park‘ın içinden kalkıyor, ücreti kişi başı 3 Lari civarı ve kaleye girerken tekrar bir ücret ödemiyorsunuz.
Bizim, kaleye teleferikle çıkmak istememizin nedeni, teleferiğin Old Tbilisi’nin neredeyse tam üzerinden geçerek tüm şehri gözlemleme imkanı sunmasıydı, ama olmadı.. 🙂 Kaleye yürüyerek çıkma konusu da yorgunluk / değer oranı açısından bize mantıklı gelmedi.
*Kartlis Deda:
Şehrin sembollerinden biri olan 20 metrelik Kartlis Deda (Mother of Kartli) heykeli de Narikala Kalesi gibi kentin tam tepesinde yer alıyor. Üzerinde geleneksel Gürcü giysileri bulunan heykelin bir elinde dostlara sunulmak için şarap, diğer elinde düşmanlar için kılıç var.
Kartli, Tiflis’i de kapsayan bir bölge aslında. Gürcistan’ın çok eski çağlarda kurulduğu topraklar gibi düşünebiliriz. Heykel’in ismi buradan geliyor aslında.
Heykeli yakından görmek isterseniz, Narikala Kalesi’ne çıkmışken burayı da ziyaret edebilirsiniz. Kale’den farklı olarak heykelin bulunduğu noktadan Tiflis Botanik bahçelerini de görebiliyorsunuz.
2. Eski Evler turu:
Aslında turistik olarak çoğu “gezilecekler listesi”nde yer almasalar da, -malum taraflardan biri mimar olunca 🙂 – Geleneksel Tiflis mimarisini çok yakından tanımak için bu evleri görmek gerek diye düşünüyoruz. Yazının başında da değindiğimiz gibi Tiflis sokaklarında yürürken insanın karşısına sık sık “burada da kimse yaşamıyordur” diyebileceği binalar çıkıyor. Bu binalardan bazılarının mimari detayları gerçekten çok güzel ve fotoğrafını çekmeye değer.
*Gallery 27:
Rengarenk camlarıyla ünlü bu yapı geleneksel Tiflis mimarisine çok iyi bir örnek. Ahşap balkon, ahşap merdivenler, renkli camlar ve avlu. Bu arada burayı aslında hala birilerinin yaşadığı bir apartman gibi düşünebilirsiniz. İçeride halka açık bir galeri var ama aynı zamanda yaşayan aileler de var. O nedenle özellikle merdivenlerde ve balkonda gezerken oldukça dikkatli ve sessiz olmak gerekiyor.
*Kalantarov House:
1908 yılında mimar Sarkisyan tarafından, dönemin tüccarlarından Kalantarov için inşa edilen bu yapı bizim Tiflis’te favori noktalarımızdan biri oldu. Ev şimdilerde bir apartman gibi farklı dairelere bölünmüş durumda ve dolayısıyla içeride yaşayan aileler var, yine de sessiz sedasız gezebilmeniz mümkün.
*Hotel London:
Tiflis’teki en eski otellerden biri olan London Hotel, tarihi ve mimarisi açısından dikkat çekici bir yer. 100 yıllık bir tarihi olan bu yapı şimdilerde yerleşim yeri olarak kullanılsa da bir zamanlar Hotel London’ın aktif olarak hizmet verdiği kısmı gezmek mümkün. Blog’da artık 100 kez bahsettiğimiz bakımsız ama kullanılmakta olan tarihi yapı klişesine başka bir harika örnek.
Bir zamanlar bu otelde Knut Hamsun ve Tchaikovsky gibi isimlerin konakladığını bilmek ve şimdiki halini görmek biraz tuhaftı.
3. Rustaveli Bulvarı:
Adını Gürcü ortaçağ şairi Shota Rustaveli’den alan bulvar şehrin en ünlü cadddesi. İstiklal Caddesi’nin daha büyük -ortasından duble yol geçen- ve içinde Araplar ile nargile dükkanlarının olmadığı versiyon gibi düşünebilirsiniz. 🙂
Şehirdeki çoğu önemli yapı bu bulvar üzerinde bulunuyor. (Parlamento binası, Özgürlük Meydanı, Müzeler, Tiflis Opera Binası bunlardan bazıları.) Bulvar üzerinde birçok restoran seçeneği bulunuyor ve deneyimlediğimiz kadarıyla bazılarını yeme-içme önerilerinde anlatacağız.
4. Fabrika:
Burası aslında çok işlevli bir ortak alan diyebiliriz. Fabrika’nın içinde -evet bir zamanlar gerçekten fabrikaymış- bir hostel, oldukça büyük bir cafe, avlusunda ise çok sayıda workshop, dükkan ve yine cafe & restoranlar bulunuyor. Dönüşen ve modern bir hale gelen Tiflis’in sembol yapılarından biri.
Biz Fabrika’ya, bütün gün Tiflis sokaklarında yürüdükten sonra yorgunluk kahvesi içmek için uğradık. Binanın içinde hemen giriş katında bulunan cafe, kalabalığa ve yüksek sesli müziğe rağmen bizde çok sakinleştirici ve ferah bir mekan algısı bırakmıştı. Belki de 10 metre yüksekliğindeki tavandan ve arka planda çalan David Bowie’den kaynaklanıyordur bu etki.. 🙂
5. Sameba / Holy Trinity Cathedral:
Sameba ya da diğer bilinen adıyla Holy Trinity Cathedral, Gürcistan’daki en büyük kilise. Alışık olmadığımız bir şekilde tarihi oldukça yakın: yapı 1990-2004 yılları arasında inşa edilmiş.
Katedral’e giderken uzun bir koridordan geçiyorsunuz, buradan güzel fotoğraflar yakalamanız mümkün. Gitmişken içeriye de girip devasa kubbeli yapının bıraktığı etkiyi deneyimlemek de güzeldi.
Ulaşım konusu biraz sıkıntılı; yürüyerek gitmek isterseniz yokuş çıkmanız gerekiyor. Biz buraya Bolt ile gittik, şehir merkezinden yaklaşık 4-5 Lari tutuyor.
6. The Leaning Tower Of Tbilisi:
Tiflis’te geleneksel mimarinin dışında ortaya karışık mimari örnekleri de var, burası da onlardan ve en ilginçlerinden biri. 🙂 İlk bakışta ne düşünürsünüz bilemiyoruz ama burası aslında tarihi bir kule değil ve bilinçli olarak bu şekilde inşa edilmiş. Kule, hemen bitişiğindeki kukla tiyatrosunun sahibi Rezo Gabriadze tarafından, terkedilmiş yapılardan bulduğu parçalar ile 4 yılda inşa edilmiş.
7. Georgian Chronicle:
Tiflis’teki sembol yapılardan biri de burası. Tiflis’in biraz dışındaki Nadzaladevi’de, bir tepe üstünde bulunuyor. Heykel 1980 yılında tamamen taş sütunlardan yapılmış ve genel olarak dini ve kültürel öğeleri tasvir ediyor.
Biz zamanımız yetmediği ve biraz şehir dışında kaldığı için buraya gidemedik ama bir günümüz daha olsa görmek istediğimiz yerler arasındaydı.
8. Bank of Georgia:
Tüm Gürcistan’da görebileceğiniz en ilginç mimari örneklerden biri olan Bank of Georgia binası da Tiflis’te görülecek yerler arasında. Georgian Chronicle gibi burası da biraz şehir merkezine uzak kaldığı için biz kısıtlı zamanımızda gezme fırsatı bulamadık.
Tiflis’te Yeme-içme:
Gürcistan’da yeme-içme konusuyla ilgili bazı klişeler var: kişniş, hamur işinden çeşitli yemekler ve şarap. Aslında Gürcistan ve şarap konulu ayrı bir blog bile yazılabilir, zira şarap Gürcüler için çok önemli. O kadar önemli ki, şarabı kendilerinin bulduğu iddia ediliyormuş. Bu arada araştırdığımıza göre arkeolojik kalıntılardan bu fikri desteklemek biraz mümkün ama bırakalım bu konuyu tarihçiler araştırsın…(Hep bu cümleyi kurmak istemiştik :D)
Güzel bir şarap içmek & tadım yapmak için biz meşhur 8000 Vintages isimli restoranı tercih ettik. Fotoğraftan da anlayabileceğiniz gibi içeride çok fazla şarap çeşidi var. Oturduğunuzda size bir menü veriyorlar, bu menüde şarap tercihlerinizi (bölge, tür, aroma vb.) işaretliyorsunuz ve ona göre size şarap öneriyorlar. Fiyatları normal. Peynir tabakları da çok başarılı.
Geleneksel Gürcü yemekleri yemek için favorimiz, Salobie Bia. Shota Rustaveli Bulvarı’nda yer alan restoranın ambiansı çok hoş; galeri gibi bir girişten geçip, yine galeri gibi bir restorana giriyorsunuz. İçeride duvarlar da buna göre süslenmiş. Yemekler oldukça lezzetliydi. Salobie Bia’da favorimiz Shkmeruli oldu: özetle sarımsak ve süt sosuyla kızarmış tavuk diyebiliriz.
Ünlü Gürcü yemeklerinden Khachapuri‘yi biz Cafe Stamba’da yedik ve çok beğendik. Khachapuri aslında peynirli pide, açık veya kapalı tarzda çeşitleri var. Biz açık ve ortasında göz yumurta olan versiyonunu denedik. Salobie Bia’da da kapalı versiyonu denedik ama açık pide gibi olan versiyonu daha çok beğendik. Bu arada Cafe Stamba aslında bir otelin cafesi, ve çok güzel bir tasarımı var. Fabrika’daki gibi eski bir yapının içine modern bir ambians oluşturulmuş. Arkasındaki bahçe kısmı da ayrıca güzeldi. Menüde dünya mutfağından da pek çok seçenek var. Fiyatlar genele göre biraz yukarıda ama kesinlikle hakkını veriyor.
Kahvaltı için favorimiz Melograno oldu. Fiyatları ortalamanın biraz üzerinde olsa da hem yerel hem de dünya mutfağından kahvaltı seçenekleri var. Biz uzun uzun kahvaltı yapmaya bayılıyoruz, burası da yurtdışında bu fırsatı bulabildiğimiz nadir yerlerdendi. Buradaki favorimiz, minik, yumuşacık ve bu satırları yazarken bile ağzımızı sulandıran pankekleri oldu.
Diğer ünlü Gürcü yemekleri ise kısaca aşağıdaki gibi;
*Khinkali: Bizim mantının mutasyona uğramış versiyonu diyebiliriz. Bizim çok ilgimizi çekmedi ama denemek isterseniz Klike’s Khinkali‘yi öneririz.
*Kubdari: Salobie Bia’da yedik ve fena değildi. Kişniş tadı çok yoğundu. Tekrar gitsek aramayız gibi.
*Tkemali Sauce: Bunu çok fazla gördük, Cafe Stamba’da denedik ama çok beğenmedik diyebiliriz. Genel olarak kcachapuri veya etin yanında sunulan bir sos ve ekşi erikten yapılıyormuş.
*Chakapuli: En ünlü Gürcü yemeklerinden biri. Genel olarak kırmızı et (dana veya kuzu) ile hazırlanan sulu bir yemek. İçinde şarap ve kişniş var, Gürcistan’ın özeti gibi. 🙂
Tiflis gezisini daha ayrıntılı incelemek isterseniz Instagram story ve gönderilerimize de bakabilirsiniz.
Sevgiler, TIME TO GO!
Bizi Instagram’da takip etmek isterseniz şöyle buyrun.
blogtimetogo.com 